ΜΟΡΦΕΣ: ΑΜΠΕΜΠΕ ΜΠΙΚΙΛΑ

Ο Αμπέμπε Μπικίλα γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1932 στο χωριό Γιάτο της βόρειας Σόβας στην Αιθιοπία. Την ίδια μέρα της γέννησης του είχε διεξαχθεί το άθλημα του μαραθωνίου στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες, κάτι το οποίο μπορεί κάποιος να πει ότι προμήνυε την λαμπρή και θαυμάσια πορεία του ως ένας από τους εξαιρετικούς μαραθωνοδρόμους στην ιστορία του αθλήματος.

Τα πρώτα χρόνια και το τρέξιμο μακρινών αποστάσεων

Ο Αμπέμπε Μπικίλα ήταν μέλος πολυμελής αγροτικής οικογένειας και ο ίδιος εργαζόταν ως βοσκός. Κατά την παιδική του ηλικία έπαιζε ‘gena’, ένα παραδοσιακό παιχνίδι της Αιθιοπίας το οποίο έμοιαζε με χόκεϊ επί χόρτου αλλά με μεγάλες αποστάσεις μεταξύ των δοκαριών. Επίσης ήταν δεινός κολυμβητής και του άρεσε η ιππασία. Παρόλο που φαινόταν η κλίση του στα αθλήματα ο Αμπέμπε δεν είχε οποιαδήποτε ιδιαίτερη τριβή με τον πρωταθλητισμό όταν ήταν νεαρότερος.

Περίπου σε ηλικία 20 ετών αποφάσισε να μετακομίσει στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, Αντίς Αμπέμπα, για να υπηρετήσει στον στρατό. Ένα χρόνο μετά την μετακόμιση του στην πρωτεύουσα, κατετάγη στο 5^ο τάγμα πεζικού του αυτοκρατορικού σώματος ασφαλείας, δηλαδή του τμήματος του στρατού που είχε την ευθύνη προστασίας του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας, Χαϊλέ Σελασιέ.

Ο Αμπέμπε με την επίσημη στρατιωτική του στολή

Το ενδιαφέρον του για τον αθλητισμό και το άθλημα του μαραθωνίου είχε αναζωπυρωθεί στην ηλικία των 24 ετών, όταν ο Αμπέμπε είδε για πρώτη φορά το αγώνισμα τηλεοπτικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης το 1956. Τότε ο Αμπέμπε ξεκίνησε να τρέχει καθημερινώς 20χλμ από τους λόφους της Σουλούλτα στην Αντίς Αμπέμπα και πίσω. Τότε ήταν που ο προπονητής του αυτοκρατορικού σώματος ασφαλείας, ο Σουηδός Όνι Νισκάνεν, αντιλήφθηκε την προοπτική που είχε ο Αμπέμπε για να γίνει ένας εξαίρετος μαραθωνοδρόμος. Τότε ο Νισκάνεν ξεκίνησε να προπονεί τον Αμπέμπε μαζί με άλλους δρομείς του τάγματος, οι οποίοι τις περισσότερες φορές έκαναν προπόνηση ξυπόλυτοι σε δρόμους με ανώμαλο έδαφος και πέτρες. Ο πρώτος αγώνας που έτρεξε ήταν στο πρωτάθλημα Ένοπλων Δυνάμεων της Αιθιοπίας, όπου και τερμάτισε 2^ος.

Τον Ιούλη του 1960 κέρδισε τον πρώτο του μαραθώνιο στην Αντίς Αμπέμπα. Μόλις ένα μήνα αργότερα τερμάτισε και πάλι πρώτος σε μαραθώνιο που διεξάχθηκε στην Αντίς Αμπέμπα αποδεικνύοντας την αξία του ως μαραθωνοδρόμος.

Κατακτώντας την Ρώμη

Τον Σεπτέμβρη του 1960, και ενώ είχε ήδη επιλεγεί η ομάδα που θα εκπροσωπούσε την Αιθιοπία στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης, ο Αμπέμπε κλήθηκε τελευταία στιγμή να μεταβεί στην Ρώμη ως αντικαταστάστης του μαραθωνοδρόμου Βάμι Μπορατού ο οποίος είχε στραμπουλίξει τον αστράγαλο του. Ο Αμπέμπε κατέφθασε στην Ρώμη με ένα ζευγάρι παπούτσια που του προκαλούσαν ενόχληση, ενώ τα παπούτσια που του έδωσε ο αποκλειστικός χορηγός αθλητικών παπουτσιών στον μαραθώνιο της Ρώμης δεν ήταν κατάλληλα για τον ίδιο. Έτσι αποφάσισε να τρέξει τον μαραθώνιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης ξυπόλυτος.

Για πρώτη φορά στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων το αγώνισμα του μαραθωνίου θα διεξαγόταν αργά το απόγευμα με νύχτα, προκειμένου να αποφευχθούν οι υψηλές θερμοκρασίες. Έτσι στις 5:30 μ.μ. δόθηκε το σήμα εκκίνησης του μαραθωνίου από τον Καπιτωλινό Λόφο. Ο αριθμός των δρομέων που συμμετείχαν στο αγώνισμα ήταν εντυπωσιακός για εκείνη την εποχή – 69 δρομείς από 35 χώρες – και είχε ως φαβορί τον Σέρτζι Πόποβ (εκπροσωπούσε την Σοβιετική Ένωση) ο οποίος κατείχε το τότε παγκόσμιο ρεκόρ στον μαραθώνιο. Με την εκκίνηση του αγώνα τέσσερις δρομείς προπορεύονταν ο Βρετανός Keily, ο Βέλγος Vandendriessche, ο Μαροκινός Rhadi και ο Αμπέμπε. Περίπου στο 10^ο χιλιόμετρο ακόμη δύο δρομείς κατάφεραν να φτάσουν την τετράδα, όμως κανείς από τους δύο δεν ήταν ο Πόποβ.

Ολυμπιακοί Αγώνες Ρώμης – ο Αμπέμπε ακολουθεί την προπορευόμενη ομάδα των 5 μαραθωνοδρόμων

Στα 25 χιλιόμετρα ο Ράντι και ο Αμπέμπε κατάφεραν να προηγηθούν των υπόλοιπων δρομέων. Οι δύο δρομείς συμπορεύονταν μέχρι και 500 μέτρα πριν την γραμμή τερματισμού. Τότε ο Αμπέμπε επιτάχυνε αφήνοντας πίσω του τον Ράντι ο οποίος αδυνατούσε τον φτάσει. Έτσι, ο Αμπέμπε τερμάτισε μόλις 25 δευτερόλεπτα πριν τον Ράντι με χρόνο 2:15:16.2 σπάζοντας και το ρεκόρ του Πόποβ κατά οχτώ δέκατα του δευτερολέπτου. Αυτή ή νίκη του Αμπέμπε δεν ήταν μόνο εντυπωσιακή επειδή έτρεξε τον αγώνα χωρίς παπούτσια, αλλά ήταν και εξαιρετικής σημασίας αφού ήταν ο πρώτος μαύρος Αφρικάνος που κέρδιζε χρυσό μετάλλιο σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Επιστρέφονας στην Αιθιοπία τον υποδέχτηκαν με τιμές εθνικού ήρωα.

Ο δρόμος προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο

Το 1961 ο Αμπέμπε κέρδισε τρεις μαραθώνιους σε Ελλάδα, Ιαπωνία και Τσεχοσλοβακία. Το 1963 έτρεξε τον μαραθώνιο της Βοστώνης στον οποίο για πρώτη φορά έχανε σε αγώνα μαραθωνίου τερματίζοντας στην 5^η θέση. Για τον επόμενο ένα χρόνο ο Αμπέμπε γύρισε στην στρατιωτική του δουλειά και χωρίς να έχει αγωνιστεί σε οποιοδήποτε μαραθώνιο. Το 1964 αποφάσισε να αγωνιστεί σε μαραθώνιο στην Άμπις Αντέπα όπου και τερμάτισε 1^ος αλλά με εμφανής πιο αργό χρόνο από ότι συνήθως.

Τον Αύγουστο του 1964 έγιναν οι Ολυμπιακοί προκρυματικοί της Αιθιοπίας όπου ο Αμπέμπε κατάφερε μια δυναμική νίκη δίνοντας του μια θέση στην ομάδα αποστολής της Αιθιοπίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο. Μόλις έξι εβδομάδες πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες ο Αμπέμπε μετέβηκε για εγχείρηση σκωληκοειδίτιδας. Παρόλα αυτά μετέβηκε στο Τόκιο με την ομάδα του και τάχθηκε στην γραμμή εκκίνησης αυτή την φορά φορώντας παπούτσια. Ο Νισκάνσεν και ο Αμπέμπε συμφώνησαν να ακολουθήσει την ίδια τακτική που ακολούθησε το 1960, δηλαδή να μέχρι το 25^ο χλμ να τρέχει μαζί με την ομάδα των προπορευόμενων δρομέων και μετά να αρχίσει να μετακινείτε προς τα μπροστά. Αλλά ήδη στο 10^ο χλμ ξεκίνησε να αυξάνει ταχύτητα και στο 15^ο χλμ είχε βρεθεί στην 3^η θέση πίσω από τον Αυστραλό Ρον Κλαρκ. Λίγο πριν το 20^ο χλμ ο Αμπέμπε κατάφερε να περάσει και τον προπορευόμενο Ιρλανδό Τζιμ Χόγκαν ο οποίος τελικά εγκατέλειψε τον αγώνα. Ο Αμπέμπε μπήκε στο Ολυμπιακό Στάδιο μόνος τους αφού είχε καταφέρει να τερματίσει 4 λεπτά και 8 δευτερόλεπτα γρηγορότερα από τον 2^ο δρομέα τον Βρετανό Basil Heatley, με χρόνο 2:12:11.2. Και αυτή η νίκη του Αμπέμπε ήταν σημαντική, εφόσον ήταν ο πρώτος μαραθωνοδρόμος που πέτυχε να υπερασπιστεί τον τίτλο του κερδίζοντας το χρυσό μετάλλιο σε 2 συνεχόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Με την επιστροφή στην πατρίδα του τον υποδέχτηκαν και πάλι σαν ήρωα. Ο αυτοκράτορας του έδωσε προαγωγή σε ανώτατη βαθμίδα του στρατού και τον παρασημοφόρησε με το ‘Order of Menelik II’. Επίσης του χάρισε ένα Volkswagen Beetle και ένα σπίτι.

Ο αυτοκράτορας της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ παρασημοφορεί τον Αμπέμπε (1964)

Η συνέχεια…

Οι επιτυχίες συνεχίστηκαν η μία πίσω από την άλλη με 3 αγώνες σε Ιαπωνία (1965), Ζαραούτς (1966) και στον μαραθώνιο Ιντσεόν – Σεούλ (1966). Το 1967 επέστρεψε στην Ισπανία και τον μαραθώνιο της Ζαραούτς τον οποίο δεν κατάφερε να τερματίσει λόγω τραυματισμού που υπέστη στον ιγνυακό τένοντα. Το 1968 ταξίδεψε στην Γερμανία όπου και έλαβε θεραπεία για την οποία η Γερμανική Κυβέρνηση δεν δέχτηκε πληρωμή. Την ίδια χρονιά ο Αμπέμπε αναζητώντας και τρίτη συνεχόμενη νίκη σε Ολυμπιακούς Αγώνες ταξίδεψε με την αποστολή της Αιθιοπίας στο Μεξικό για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968. Όμως, μια εβδομάδα πριν τον αγώνα ο Αμπέμπε ένιωσε ενόχληση στο αριστερό του πόδι και οι γιατροί τον συμβούλεψαν να μείνει εκτός αγώνα, κάτι το οποίο για τον ίδιο δεν ήταν επιλογή. Έτσι μπήκε στον αγώνα τον οποίο όμως αναγκάστηκε να εγκαταλείψει περίπου στο 16^ο χλμ. Παρόλα αυτά, την πρωτιά πέτυχε ο συμπατριώτης του Αμπέμπε, Μάμο Βόλντε με χρόνο 2:20:26.4, χαρίζοντας έτσι το χρυσό μετάλλιο στην Αιθιοπία για τρίτη συνεχόμενη Ολυμπιάδα.

Ο Μάμο Βόλντε και ο Αμπέμπε Μπικίλα με τον προπονητή τους Όνι Νισκάνεν

Ο μαραθώνιος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικό ήταν και ο τελευταίος στον οποίο συμμετείχε ο Αμπέμπε. Έστω και αν τελικά δεν κατάφερε να τερματίσει τον αγώνα, επιστρέφοντας στην Αιθιοπία ο αυτοκράτορας του έδωσε ξανά προαγωγή, αναγνωρίζοντας έτσι την προσφορά του Αμπέμπε στην αθλητική πορεία της Αιθιοπίας.

Προσωπική ζωή

Ο Αμπέμπε παντρεύτηκε στις 16 Μαρτίου 1960 σε ηλικία 27 ετών την τότε 15χρονη Yewebdar Wolde-Giorgis. Παρόλο που ο γάμος του ήταν κανονισμένος μέσω της μητέρας του ο Αμπέμπε έζησε με την γυναίκα του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και είχαν αποκτήσει τρία παιδιά μαζί.

Ο Αμπέμπε με την γυναίκα του και τον γιο του

Το 1969 ο Αμπέμπε υπέστη ένα σοβαρό ατύχημα με το αυτοκίνητο το οποίο τον άφησε τετραπληγικό. Ο αυτοκράτορας της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ διευθέτησε να μεταφερθεί σε νοσοκομείο της Αγγλίας όπου έλαβε θεραπευτική αγωγή. Ο Αμπέμπε κατάφερε τελικά να λειτουργήσει ξανά κανονικά τα χέρια του αλλά χωρίς να είναι δυνατόν να ξαναπερπατήσει. Κατά την παραμονή του στην Αγγλία τον είχε επισκεφθεί η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ II.

Το τεράστιο πάθος που είχε ο Αμπέμπε για τον αθλητισμό τον οδήγησε το 1970 να ξεκινήσει να προπονείτε στην τοξοβολία. Τον Ιούλη του 1970 αγωνίστηκε στο ‘Stoke Mandeville Wheelchair Games’ στο Λονδίνο στην τοξοβολία και στο επιτραπέζιο τένις. Τον Απρίλη του 1971 τον προσκάλεσαν σε αγώνες για ατόμα με αναπηρία στην Νορβηγία ως τιμώμενο πρόσωπο, όπου ο Αμπέμπε αποφάσισε να αγωνιστεί και πάλι στην τοξοβολία και στο επιτραπέζιο τένις, αλλά και στο ‘sled dog racing’ όπου και κέρδισε με χρόνο 1:16:17. Η αξιέπαινη πορεία του Αμπέμπε στους μαραθωνίους συνέχισε να αναγνωρίζεται και το 1972 έλαβε επίσημη πρόσκληση για να παραβρεθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόναχο. Ο νικητής του μαραθωνίου ο Αμερικάνος Φρανκ Σόρτερ μόλις έλαβε το μετάλλιο του πήγε κοντά στον Αμπέμπε και του έσφιξε το χέρι.